Het heeft twee jaar geduurd, maar eindelijk mochten we op woensdag 23 maart jl. weer een live cultuurbad organiseren. Deze keer op de bijzondere locatie Rijksmuseum van Oudheden! Wij waren verheugd met een mooie opkomst. De middag was gevuld met een interessante lezing, een lichtshow en meerdere workshops, wat resulteerde in enthousiaste reacties van de deelnemers.
Wij willen iedereen die aanwezig is geweest, met in het bijzonder Manja Eland, de workshopbegeleiders en de organisatie van RMO, bedanken voor een geslaagde middag. Op naar volgend jaar met weer een live Cultuurbad!

Manja Eland is mede-oprichter en hoofd educatie bij stichting Kopa. Bij Kopa is creativiteit de basis van de activiteiten en zowel doel als middel. Kopa gelooft namelijk dat van het ervaren van je eigen creativiteit een enorme kracht uitgaat, die je leert in mogelijkheden te denken en stimuleert om je eigen leven vorm te geven. Kopa initieert projecten in binnen- en buitenland. Manja heeft een achtergrond in de beeldende kunst met een voorliefde voor schaduwbeelden en tekenen.

Maandag 22 maart kregen we te horen dat Astrid Poot helaas moest afzeggen wegens corona. Met Manja hebben we een fijne spreekster gevonden die last minute een inspirerend verhaal kon vertellen over Chillen met kunst en haar project in Utrecht rondom erfgoed en verbinden.
Manja heeft ons meegenomen in haar project Chillen met kunst. Dit project combineert aandachtsoefeningen met beschouwen van kunst. Door voordat je kijkt naar kunst, eerst tot jezelf te komen, ontstaat er meer ruimte om te beschouwen met een open blik en stel je een oordeel uit. Eerst kijk je in stilte en daarna deel je je gedachten met de groep. Chillen met kunst creëert ruimte tot dialoog en inspireert het aangaan van een eigen creatief proces.

Na deze oefening nam Manja ons mee in het project rondom verbinden met Erfgoed. Hier leren leerlingen uit de groepen 5 tot en met 8 de geschiedenis van Utrecht kennen vanuit verbinding, nieuwsgierigheid en met gebruik van kunstzinnige werkvormen. Ze ontdekken de archeologische attractie DOMunder. Binnen het project wordt geëxperimenteerd met een nieuwe werkwijze waarbinnen leerlingen, kunstenaars, leerkrachten en erfgoedexperts het onderwijsproject in co-creatie ontwikkelen om zo meer samenhang tussen verschillende leergebieden te bereiken.

Workshops

Na de lezing van Manja en de lichtshow vanuit RMO zijn de workshops gestart. Er waren twee workshoprondes, waarbij de volgende workshops aangeboden werden:

Dans/drama en sociale vaardigheden,
workshopbegeleider: Mabel Privee (BplusC)
Door middel van korte oefeningen hebben we ervaren hoe we met toneel of dans kinderen in beweging kunnen krijgen. We begonnen met een oefening waarbij iemand moest antwoorden waar we waren (op de boerderij) en welke rol iemand had. De een was een boer en de ander een koe. De boer moest de koe melken, waardoor er een hilarische situatie ontstond.
Daarnaast hebben we een spiegel oefening gedaan, waarbij deelnemers elkaar goed moesten observeren en nadoen en een uit-de-knoop oefening. Hier hield iedereen uit de groep elkaars hand vast en moesten we proberen om uit de knoop te komen. Kortom: een activerende en inzichtgevende workshop!

Natuur tekenen
workshopbegeleider: Krista Leusink (Naturalis)
Na een korte introductie over waarom tekenen een goed middel is om de natuur beter te bekijken en er vragen over te stellen, en een paar handige tips van een wetenschappelijk tekenaar, gingen we zelf aan de slag. Er lagen objecten uit de natuur van dichtbij hier in Nederland (die ook makkelijk rondom de school te verzamelen zijn) en van ver weg: veren, botten, zaden, schelpen, koraal, vlinders. We kozen ieder een voorwerp, legde het voor ons neer en gingen met potlood en papier aan de slag. Voor de afwerking van de tekening werd sepia inkt en ecoline gebruikt.
Er werd ijverig getekend en het voorwerp werd goed bekeken. Op een heel andere manier dan dat je er anders naar zou kijken. Hierdoor komen de vragen over de natuur vanzelf, want waarom heeft die schelp stekels, heeft dat zaadje die vreemde vorm en heeft de schorpioen zo’n scherpe staart? Zo kun je leerlingen stimuleren om na te denken over de vorm en functie van de natuur.

Media en burgerschap
workshopbegeleider: Patricia van Rijswijk (Beeld en geluid)
Patricia heeft ons meegenomen in de wereld van mediawijsheid en burgerschap. ‘Het leven in media’, we kunnen er niet meer omheen. Maar wat is mediawijsheid nou eigenlijk? Het is een verzameling competenties die je nodig hebt om je ”bewust, kritisch en actief te kunnen bewegen in de mediasamenleving.” Met een associatiespel hebben we besproken wat we belangrijke mediawijsheidcompetenties voor leerlingen vinden én welke competenties dan voor ons persoonlijk belangrijk zijn. Aan de hand van het competentiemodel van mediawijzer.net hebben we gekeken naar hoe je de competenties concreet kunt maken. Ook hebben we het nog even kort gehad over nieuwswijsheid. Aan de hand van actuele gebeurtenissen in het nieuws hebben we kort gesproken over het belang van nieuwswijsheid voor een open en vrije samenleving en daarmee de democratie.

Filosoferen en kunst
workshopbegeleider: Marja van Rossum

Tussen de Romeinse keizers kregen we een introductie in het filosoferen over kunst. Marja gaf een les filosofie zoals ze dit ook doet bij kinderen in de klas. We begonnen met het bekijken van de oude Romeinse beelden, wat viel ons op? Later vroeg zij door “Als je een beeld weg kan halen en ergens anders neer kan zetten, welk beeld kies je dan?” Door deze vraag begon je weer heel anders naar de beelden te kijken dan eerst.
Door alle vragen die Marja stelde en de discussie die dit opleverde, leerden we op een andere manier te denken over de beelden en kwamen onze eigen vragen vanzelf. Want waarom hadden alleen de vrouwen geen hoofd meer? Stond die grote man precies in het midden? En waar stonden deze beelden in het oude Romeinse rijk?
Door zelf te ontdekken hoe je met een groep kan filosoferen over kunst kregen de deelnemers een idee hoe ze dit ook kunnen doen in de klas.

VTS door kritisch denken en woordenschat
workshopbegeleider: Josée Ebli
Aan de hand van een prachtig schilderij van Sir Alma Tadema, probeerden we de drie vragen te beantwoorden die leidend zijn bij de gesprekstechniek van VTS: Wat gebeurt er op deze afbeelding? – Waaraan zie je dat? – en, Wat kunnen we nog meer ontdekken?
Vanuit verschillende invalshoeken en interpretaties werd de afbeelding goed bekeken, beschreven en zagen we in dat met argumenten diverse meningen naast elkaar konden bestaan. VTS is een waardevolle tool in het onderwijs, zorg en in musea, waar de deelnemers van de workshop enthousiast mee hebben kennis gemaakt en aan de slag zijn gegaan.

De waarde van muziek
workshopbegeleider: Ingrid Slangen (BplusC)
Bij de workshop muziek hebben we geen seconde stil gezeten. Enthousiaste docent Ingrid liet ons zelf ervaren hoe we muziekles kunnen geven in de klas. Van ritmes maken met onze namen en lichamen tot hoog en laag zingen net als een muis en een olifant. Uiteindelijk gingen de deelnemers naar huis met praktische tips, vol inspiratie en een heleboel enthousiasme.

De kracht van film in de klas
workshopbegeleider: Farah Rahman (Filmhub)
Bij deze workshop kwam duidelijk naar voren wat het belang is van filmeducatie. Op de vraag wie er al iets met film deed in de klas, kwamen er mooie antwoorden: de ene school heeft een eigen green screen en de ander doet weer veel met het bewerken van filmpjes via CapCut en InShot.
De deelnemers kregen een korte film te zien en aan de hand van de leerlijn filmeducatie bespraken we het filmpje. Bij beleven gaat het erom dat de leerling met een open blik de wereld van film en filmcultuur ontdekt. Bij verwoorden leert de leerling de eigen waarneming bewust en doordacht te verbinden aan taalgebruik. Door gericht te kijken en te luisteren, onderzoekt en analyseert een leerling de middelen en technieken die de filmmaker heeft ingezet om een concept in bewegend beeld en geluid uit te drukken, een verhaal te vertellen en ideeën, gevoelens en gedachten vorm te geven: vanuit visie, intentie of doel en in verschillende contexten. Naast het beleven, verwoorden, onderzoeken en reflecteren kunnen de leerlingen ook zelf aan de slag door het maken van een eigen film. Filmhub denkt graag mee over mogelijkheden in de klas.

Een andere kijk op lezen
workshopbegeleider: Tanja Groen (organisatie)
Deze inspirerende sessie bood heel praktische handvatten om mee te nemen naar je dagelijkse klassenpraktijk. Door zelf te spelen met boeken werd het plezier in lezen en taal weer even aangewakkerd. We oefenden met werkvormen zoals raden uit welk van de drie boeken een fragment werd voorgelezen en samen praten over hoe je poëzie onder de aandacht kunt brengen. We merkten al gauw; plezier maken met boeken hoeft niet lang te duren en is vooral leuk. De workshop bood tips over handige sites en plekken waar je goedkoop boeken aan kunt schaffen om letterlijk mee aan de slag te gaan. Niet ieder boek hoef je als docent helemaal gelezen te hebben, praten over een fragment dat uit een oud boek gescheurd is, kan fantastisch filosofische gesprekken voortbrengen. Doordat deze workshop het thema “natuur” van de Kinderboekenweek doorliep, hebben we geleerd meerdere doelen te benaderen zoals bijvoorbeeld de combinatie van taal, natuur en geschiedenis. Lekker spelen, tijd besparen en toch een goede les neerzetten is super!

Geef je (creatieve) les eens buiten
workshopbegeleider: Juke Loman (Naar buiten!)
Het mooie weer inspireerde ons des te meer om na te denken hoe je meer lessen buiten kan aanbieden. Eén van de deelnemers had bijvoorbeeld een groen schoolplein maar vertelde dat hier nog weinig gebruik van wordt gemaakt in de lessen. Andere deelnemers deden juist al veel lessen op het schoolplein. In de workshop bekeken we verschillende lesideeën om ook je les cultuureducatie eens buiten te geven. De deelnemers gingen druk in de weer met verf en ‘kwasten’ uit de natuur. Ook werden er schaduwfiguren gemaakt en werd het straatnamenspel getest.
Op www.buitenlesdag.nl zijn veel meer inspirerende lessen te vinden. Maar kijk vooral eens naar de les die toch al op je programma staat en hoe je deze buiten kan aanbieden. Welke onderdelen kun je bijvoorbeeld vervangen door bewegen, misschien rennen de kinderen naar het goede antwoord? Zo zorgen we ervoor dat kinderen meer bewegen en meer buiten komen. Geef je les dus eens buiten (ook wanneer het niet zulk stralend weer is).

Nogmaals ontzettend bedankt voor jullie komst! Zet de datum maar alvast in de agenda want op 22 maart 2023 hopen wij iedereen weer te ontmoeten bij een nieuwe editie van het Cultuurbad! Dan gaan we weer voor een hele dag, inclusief de borrel na afloop!

Voor iedereen die nog nageniet of dit Cultuurbad gemist heeft en toch inspiratie zoekt, hebben wij nog een aantal leuke links:
https://chillenmetkunst.ikpionier.nl/chillen-met-kunst-toolbox/chillen-met-kunst-proeven/Deelnemers krijgen met bovenstaande link gratis toegang tot twee chillen met kunst oefeningen (audio en script) die ze in de klas kunnen gebruiken. Een van de oefeningen doen we vanmiddag en hebben ze dan ervaren. De tweede is extra.

Bij deze nog de bijdrage vanuit Tanja de Jonge. Zij gaf de workshop Een andere kijk op lezen.
Gratis lesmaterialen bij mijn jeugdboeken:
https://www.tanjadejonge.nl/index.php?page=lesmaterialen
De webwinkel waar het boek Werkvormenboek Leesbevordering te bestellen is:
https://www.tanja-de-jonge-educatief.nl/
De websites die tijdens de workshops besproken zijn, waar gratis lesmaterialen te vinden zijn om poëzie in de klas te behandelen:
https://www.poeziepaleis.nl/educatie/primair-onderwijs/
https://www.poezieweek.com/school
https://hanshagen.nl/ik-zoek-een-woord-lesideeen/